Άρθρο της Selma Stormyren Larsen ([email protected]), όπως δημοσιεύτηκε στη νορβηγική ηλεκτρονική έκδοση KlassenKampen.
Στις 10 Δεκεμβρίου 2020, εννέα κρατικά πολιτιστικά ιδρύματα της Γερμανίας εξέδωσαν μια δήλωση προειδοποίησης σχετικά με την δημόσια συζήτηση για το Ισραήλ. «Εάν επικρίνετε την κατοχή του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη θα χαρακτηριστείτε ως αντισημίτης. Αυτό αποτελεί απειλή για την καλλιτεχνική και ακαδημαϊκή ελευθερία», πιστεύουν οι υπογράφοντες.
Αυτή την Τετάρτη (Σ.Μ. 16 Δεκεμβρίου) η συγκεκριμένη δήλωση έλαβε υποστήριξη μέσω καλέσματος που έχει την υπογραφή περισσότερων από χίλιους Γερμανούς καλλιτέχνες και εργάτες στον πολιτισμό.
«Αυτό φέρνει στο προσκήνιο την ελευθερία της έκφρασης. Δεν γνωρίζουν όλοι ότι η Γερμανία εφαρμόζει εδώ και καιρό μια πολιτική ακύρωσης εκδηλώσεων που υποστηρίζουν την Παλαιστίνη, επειδή μπερδεύει τον αντισιωνισμό με τον αντισημιτισμό». Αυτό αναφέρει ο Ντόρις Γκάναμ, εκπρόσωπος της γερμανικής εκστρατείας για μποϊκοτάζ, αποεπένδυση και κυρώσεις κατά του Ισραήλ (BDS), το οποίο, μεταξύ άλλων, απαιτεί να σταματήσει η κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών.
Η χιονοστιβάδα ξεκίνησε
Ο Γκάναμ λέει ότι η πρωτοβουλία προέκυψε από μια απροσδόκητη ομάδα σε μια απροσδόκητη στιγμή. Η δημόσια συζήτηση έχει ξεκινήσει ήδη από τον Μάιο του 2019, όταν το γερμανικό κοινοβούλιο ενέκρινε απόφαση με την οποία χαρακτήριζε το Κίνημα BDS ως αντισημιτικό. Ταυτόχρονα, οι πολιτικοί αποφάσισαν να αποσύρουν κάθε κρατική στήριξη από οργανισμούς που “υποστηρίζουν ενεργά” το BDS.
«Αυτή την στιγμή περισσότεροι από χίλιοι (Σ.Μ. καλλιτέχνες) έχουν υπογράψει την έκκληση υποστήριξης του BDS και η “χιονοστιβάδα ξεκίνησε”. Απαιτούν από το γερμανικό Κοινοβούλιο (Bundestag) να επανεξετάσει την απόφαση του. Είναι ένα λάθος που δεν θα έπρεπε ποτέ να συμβεί», λέει ο Γκάναμ.
Προειδοποίηση λογοκρισίας
Η πρωτοβουλία των εννέα πολιτιστικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένου του ινστιτούτου Γκαίτε και του Εθνικού Θεάτρου της Γερμανίας φέρει το όνομα “5.3 GG Weltoffenheit” – μια αναφορά στο άρθρο 5.3 του γερμανικού Συντάγματος το οποίο στοχεύει στη διασφάλιση της καλλιτεχνικής και ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Οι υπογράφοντες ισχυρίζονται ότι «το “αντι-μποϊκοτάζ” του γερμανικού Κοινοβουλίου ασκεί πίεση στην ελευθερία αυτή. Ταυτόχρονα, τα θεσμικά όργανα καθιστούν απολύτως σαφές ότι τα ίδια δεν υποστηρίζουν την εκστρατεία BDS, αλλά πως η ιστορική ευθύνη της Γερμανίας δεν πρέπει να οδηγήσει σε μια γενική αποστασιοποίηση άλλων εμπειριών βίας και καταπίεσης».
Δεν είναι η πρώτη φορά που τίθεται το συγκεκριμένο ερώτημα στη Γερμανία. Για παράδειγμα, υπήρξε μεγάλη αναταραχή όταν το φεστιβάλ μουσικής και τέχνης “Ruhrtriennalen” προσκάλεσε τον περασμένο Μάρτιο τον Καμερουνέζο φιλόσοφο Achille Mbembe να δώσει μια εναρκτήρια ομιλία. Ο Mbembe, γνωστός για τη συμβολή του στη μετααποικιακή κριτική, κατηγορήθηκε για αντισημιτική συμπεριφορά: είχε πρόσφατα υπογράψει μια έκκληση του BDS, ενώ είχε προηγουμένως συγκρίνει το Ισραήλ με το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Αρκετοί επέμειναν να προσκληθεί, αλλά αντ ‘αυτού ακυρώθηκε το φεστιβάλ.
Θα τρομάξει τους ανθρώπους
Η νέα έκκληση των καλλιτεχνών αντιμετωπίζει τεράστια πολεμική. Σύμφωνα με τον Γκάναμ, αυτό αντικατοπτρίζει τις δυσκολίες υποστήριξης του BDS στη Γερμανία. «Όταν βγαίνουμε στους δρόμους, είναι εύκολο. Αν, από την άλλη, πρόκειται να πραγματοποιήσουμε συναντήσεις τότε έχουμε προβλήματα. Όλα τα ομόσπονδα κρατίδια στη Γερμανία έχουν λάβει απόφαση που απαγορεύει την ενοικίαση χώρων σε άτομα που υποστηρίζουν το παλαιστινιακό κίνημα».
Ο Øystein Grønning, επικεφαλής της Νορβηγικής Akulbi, της συντονιστικής επιτροπής για το ακαδημαϊκό και πολιτιστικό μποϊκοτάζ του κράτους του Ισραήλ, πιστεύει ότι η πρωτοβουλία και το κάλεσμα υποστήριξης (Σ.Μ. των καλλιτεχνών) εκφράζουν μια βάσιμη ανησυχία. «Η απόφαση της Γερμανίας θα τρομάξει τους ανθρώπους τόσο ώστε τελικά να μην συμμετάσχουν σε μια κριτική συζήτηση σχετικά με την πολιτική, την τέχνη και τον πολιτισμό. Η Γερμανία έχει ξεπεράσει σε αυτό το θέμα ακόμα και πολλές πολιτείες των Η.Π.Α.», λέει.
Η προστασία των αποφάσεων της LO
Σύμφωνα με τον Grønning, η εκστρατεία BDS είναι πολύ ισχυρότερη στη Νορβηγία από ό,τι στην Γερμανία. Ο ίδιος κάνει αναφορά στην απόφαση στήριξης του μποϊκοτάζ κατά του Ισραήλ το 2017 που προήλθε από το Κογκρέσο LO (Σ.Μ. εργατικά συνδικάτα της Νορβηγίας). «Αυτή η απόφαση, η οποία στηρίχθηκε από 930.000 μέλη της LO, καθιέρωσε το BDS στη Νορβηγία. Οι υποστηρικτές του κράτους του Ισραήλ γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να εναντιωθούν κατά του μισού νορβηγικού ενήλικου πληθυσμού ή να τους χαρακτηρίσουν αντισημίτες», λέει ο Grønning, ο οποίος είναι και ο ίδιος μέλος της LO και δραστηριοποιείται στο Εργατικό Κόμμα.
Παράλληλα, κατά περιόδους υπήρξαν επίσης συζητήσεις εντός του κόσμου του πολιτισμού στην Νορβηγία, σχετικά με το μποϊκοτάζ του κράτους του Ισραήλ. Πέρυσι, 150 καλλιτέχνες υπέγραψαν ένα κείμενο που καλούσε σε μποϊκοτάζ της Eurovision στο Τελ Αβίβ, ενώ καλλιτέχνες όπως η Aurora και το Kygo δέχτηκαν τεράστια κριτική για το γεγονός πως έδωσαν συναυλίες εκεί.
Το 2014 ξεκίνησε μια συζήτηση σχετικά με τη συνεργασία του Εθνικού Θεάτρου της Νορβηγίας με το Habima, το Εθνικό Θέατρο του Ισραήλ, το οποίο δίνει τακτικά παραστάσεις στους παράνομους εποικισμούς της Δυτικής Όχθης ώστε να μπορεί να λαμβάνει κρατική υποστήριξη. Ορισμένοι ηθοποιοί και υπάλληλοι του Θέατρου (Σ.Μ. της Νορβηγίας) υπέγραψαν κάλεσμα κατά αυτής της συνεργασίας.
Μία από εκείνες τις φωνές στην συγκεκριμένη συζήτηση ήταν εκείνη της Gjertrud Jynge, ηθοποιού του θεάτρου Det Norske. Η ίδια πρωταγωνίστησε στην ταινία “Το Εθνικό Θέατρο ζητά συγγνώμη”, μια φανταστική, αλλά βαθειά και αισθητή ταυτόχρονα συγγνώμη από την πλευρά του θεάτρου. «Με αποκαλούσαν στο διαδίκτυο σύζυγο του Quisling (Σ.Μ. αρχηγός της προδοτικής κυβέρνησης της Νορβηγίας κατά την γερμανική κατοχή) και Leni Riefenstahl και αντισημίτρια μετά την κυκλοφορία του βίντεο. Υπ’αυτή την έννοια, αυτές οι αντιδράσεις είναι παρόμοιες με τις αντιδράσεις στη Γερμανία: Εάν επικρίνετε το κράτος του Ισραήλ είστε αντισημίτης», λέει η Jynge.
Πιο προσεκτικοί στην Γερμανία
Η ηθοποιός ακόμα πιστεύει πως η απόσταση είναι μεγαλύτερη στην δημόσια συζήτηση της Γερμανίας. «Όταν βρέθηκα να εργάζομαι στην Γερμανία είχα την ξεκάθαρη εντύπωση πως οι καλλιτέχνες εκεί είναι πιο προσεκτικοί στην κριτική εναντίον του κράτους του Ισραήλ λόγω του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Όταν οι καλλιτέχνες αποφεύγουν το θέμα υπό τον φόβο του χαρακτηρισμού τους ως αντισημίτες, τότε η τέχνη παύει να είναι ελεύθερη», συμπληρώνει η Jynge.
«Το γεγονός πως εμείς οι καλλιτέχνες αλλά και τα θεσμικά όργανα έχουμε δύναμη, αποδεικνύεται στην πράξη. Υπήρξε πολλή συζήτηση στην συνέχεια». Ο Ντόρις Γκάναμ πιστεύει ότι η έκκληση των ανθρώπων του πολιτισμού είναι σημαντική, αλλά ότι πιθανότατα θα πρέπει να οπλιστούν με υπομονή έως ότου υπάρξουν αποτελέσματα. «Πίσω από την πρωτοβουλία βρίσκονται τα πιο αναγνωρισμένα πολιτιστικά ιδρύματα της Γερμανίας και μακροπρόθεσμα πιστεύω πως θα έχουμε αντίκτυπο. Είναι η ίδια κατάσταση με τον αγώνα κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Ακόμα και τότε η Γερμανία ήταν από τις τελευταίες χώρες που υποστήριξαν τον απελευθερωτικό αγώνα».
